Ο κύριος υδρογονάνθρακας στο ελαιόλαδο είναι το σκουαλένιο, ένα τριτερπένιο που αποτελεί ενδιάμεσο της βιοσυνθετικής οδού της χοληστερόλης.
Ενα από τα μικροσυστατικά του ελαιολάδου είναι οι τοκοφερόλες, οι φαινολικές οι υδρογονάνθρακες.
Έλαβε το όνομά του λόγω της παρουσίας του στο έλαιο από συκώτι καρχαρία (squalus SSP), στο οποίο περιέχεται σε μεγάλες ποσότητες (Kelly 1999).
Το παρθένο ελαιόλαδο περιέχει σκουαλένιο σε ποσότητα περίπου 400–450 mg/100 g, ενώ το ραφιναρισμένο ελαιόλαδο περιέχει, περίπου, κατά 25% λιγότερο (Owen et al 2000).
Μερικές δημοσιεύσεις αναφέρουν επίπεδα σκουαλενίου έως και 700 mg/100 g στο παρθένο ελαιόλαδο (Smith 2000).
Σύμφωνα με τη Smith (2000), στις ΗΠΑ, η μέση πρόσληψη σκουαλενίου από τη διατροφή ανέρχεται σε 30 mg ημερησίως.
Ωστόσο, με υψηλή κατανάλωση παρθένου ελαιολάδου η λήψη μπορεί να φθάσει στα 200–400 mg ημερησίως, όπως ακριβώς παρατηρείται στις μεσογειακές χώρες (Smith 2000).
Ορισμένα άτομα ενδεχομένως καταναλώνουν έως και 1 g σκουαλενίου ημερησίως μέσω της διατροφής τους (Gylling & Miettinen 1994).
Τα τελευταία χρόνια, η χρήση του σκουαλενίου αποτελεί εναλλακτική θεραπεία (Chan et al 1996, Miettinen & Vanhanen 1994) και έναντι διαφόρων μορφών καρκίνου.
Επιδημιολογικά και πειραματικά ευρήματα επισημαίνουν αντικαρκινικές ιδιότητες και υπογραμμίζουν το ρόλο που μπορεί να διαδραματίζει η συγκεκριμένη θρεπτική ουσία στη θεραπευτική αγωγή, αλλά και στην πρόληψη του καρκίνου (Landa et al 1994, Martin- Moreno et al 1994).
Στην Ελλάδα, οι γυναίκες λόγω του ελαιολάδου παρουσιάζουν καρκίνο του μαστού σε συχνότητα που είναι μόλις το 1/3 της αντίστοιχης συχνότητας των γυναικών στις ΗΠΑ (Newmark 1999).
Δύο μελέτες ελέγχου στην Ισπανία έδειξαν ότι οι γυναίκες που καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα ελαιολάδου διατρέχουν μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού (Landa et al 1994, Martin-Moreno et al 1994).
Σε μια άλλη μεγάλη μελέτη στην Ελλάδα, ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού εμφανίστηκε κατά 25% μειωμένος σε γυναίκες που καταναλώνουν ελαιόλαδο περισσότερο από μία φορά την ημέρα (Trichopoulou et al 1995).
Επίσης, και στην Ιταλία αναφέρονται εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά καρκίνου του μαστού. Είναι γνωστό ότι στην Ιταλία το 80% της κατανάλωσης εδώδιμου ελαίου είναι ελαιόλαδο (Franceschi et al 1996).
Μια Ιταλική μελέτη ανέφερε ότι υπάρχει σημαντικά αντίστροφη σχέση ανάμεσα στην πρόσληψη ελαιολάδου και στον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος (La Vecchia & Negri 1997).
Δύο εξέχοντες ερευνητές, ο Harold L. Newmark και η Teresa J. Smith, δηλώνουν ότι αφού το σκουαλένιο περιέχεται σε μεγάλη ποσότητα στο ελαιόλαδο, πιθανόν να αποτελεί τον κρίσιμο παράγοντα που συμβάλλει, όπως αναφέρουν επιδημιολογικές παρατηρήσεις, στο μειωμένο κίνδυνο για διάφορες μορφές καρκίνου που συνδέονται με την πρόσληψη ελαιολάδου (Newmark 1999, Smith 2000).
Προκαταρκτικές μελέτες δείχνουν ότι το σκουαλένιο με τη διατροφή ενδεχομένως να επιφέρει και άλλα οφέλη εκτός από αντικαρκινογόνα αποτελέσματα.
Ο Kohno και οι συνεργάτες του παρατήρησαν ότι το σκουαλένιο αποτελεί ένα ισχυρό κατασταλτικό για το δραστικό οξυγόνο, προστατεύοντας την επιφάνεια του ανθρωπίνου δέρματος από την υπεροξείδωση των λιπιδίων, η οποία προκαλείται λόγω της έκθεσης στο υπεριώδες φως και σε άλλες εστίες οξειδωτικών βλαβών (Kohno et al 1995).
Σύμφωνα με μελέτες που έγιναν σε πειραματόζωα, το σκουαλένιο φαίνεται επίσης ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία του οφθαλμού και ειδικά στα φωτοευαίσθητα ραβδία του αμφιβληστροειδούς (Fliesler et al 1997).
Επιπλέον, αρκετές ομάδες ερευνητών έχουν αναφέρει ότι τα πειραματόζωα που τρέφονται με σκουαλένιο επιδεικνύουν αυξημένη ικανότητα αποβολής τοξικών ουσιών, όπως το εξαχλωροβενζόλιο ή τη στρυχνίνη (Kamimura et al 1992, Richter & Schafer 1982, Richter et al 1982).
