Logodiatrofis.gr
ΑυτοάνοσαΥγεία

Ψυχοθεραπευτική παρέμβαση στις Αυτοάνοσες Διαταραχές

Η αλληλεπίδραση σωματικής και ψυχικής υγείας μαγνητίζει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον της σύγχρονης ερευνητικής βιβλιογραφίας.

Σημαντικότερη αιτία του προσανατολισμού των ερευνητών αποτελεί το γεγονός ότι η ποιότητα ζωής του ανθρώπου που νοσεί επηρεάζεται τόσο από την εξέλιξη της ασθένειας, όσο και από τη ψυχολογική κατάσταση του ίδιου.

Ωστόσο, οι αναφερόμενες δυσμενείς ψυχολογικές συνθήκες είναι δυνητικά τροποποιήσιμες μέσω της ψυχοθεραπείας, με αποτέλεσμα τη μείωση των συμπτωμάτων και τη ψυχική ευημερία του ασθενούς.

Το γεγονός αυτό καθιστά την αλληλεπίδραση με τη σωματική υγεία ακόμη πιο σημαντική.

Αναλυτικότερα, η σύνδεση του τρόπου σκέψης με την εκδήλωση μιας συμπεριφοράς είναι αποτέλεσμα μάθησης και για αυτόν ακριβώς το λόγο μπορεί να μετασχηματιστεί και να μετατραπεί.

Το ζητούμενο είναι να εστιάσουμε στην μετατροπή των αρνητικών αυτόματων σκέψεων και πεποιθήσεων μας σε λειτουργικές, καθώς και στην εξάλειψη των πιθανών διαταραχών που δημιουργούνται από αυτές λόγω της δυσλειτουργικής ερμηνείας των γεγονότων που διαδραματίζονται στη ζωή μας.

Οι ασθενείς με χρόνιες αυτοάνοσες παθήσεις που μπορεί να βιώνουν κάποιο είδος καταθλιπτικής ή αγχώδους διαταραχής, είναι λιγότερο πιθανό να διατηρήσουν ωφέλιμες συμπεριφορές για την υγεία (π.χ. άρνηση λήψης φαρμάκων ή αποφυγή ενός ορθού διατροφικού τρόπου ζωής).Αυτό οφείλεται, κυρίως, στην απώλεια κινήτρων, ενέργειας και συγκέντρωσης που τους χαρακτηρίζει.

Ωστόσο, είναι κάτι που επιδέχεται αλλαγή μέσω ειδικών ψυχοθεραπευτικών προγραμμάτων ή ατομικών συνεδριών που στοχεύουν στην ενδυνάμωση και ενίσχυση της ψυχικής κατάστασης.

Επομένως, η έγκαιρη αναγνώριση και συνειδητοποίηση τόσο της ύπαρξης της ασθένειας όσο και των αντίστοιχων συμπεριφορών είναι το “κλειδί” προσαρμογής τόσο του ατόμου όσο και του υπόλοιπου οικογενειακού περιβάλλοντος.

Προσωπικά κίνητρα, πεποιθήσεις αλλά και αισιόδοξες προσδοκίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για την έκβαση της πάθησης.

Μάλιστα, στην περίπτωση που έχουμε να κάνουμε με ένα παιδί, όλα τα παραπάνω είναι επιβεβλημένης και αναγκαστικής εφαρμογής. Ένα άτομο που βρίσκεται στην παιδική ηλικία βιώνει πολύ διαφορετικά τις επερχόμενες αλλαγές στην καθημερινότητα του λόγω μίας νόσου, όπως είναι για παράδειγμα ο σακχαρώδης διαβήτης 1.

Καταλήγοντας, λοιπόν, στην απαρίθμηση μερικών από τις πιο κύριες τεχνικές αντιμετώπισης αυτών των καταστάσεων, μπορούμε να προτείνουμε την αποτελεσματική μέθοδο που αποβλέπει στην απόσπαση προσοχής από μια αρνητική και δυσλειτουργική σκέψη σε μια ουδέτερη ή αλλιώς ευχάριστη γνωσία.

Στόχος μας είναι η επικέντρωση της προσοχής σε πεποιθήσεις που προάγουν τη θετική διάθεση, ώστε να αντιμετωπίσουμε την αρνητικά φορτισμένη κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση της ασθένειας.

Με άλλα λόγια, πρέπει να προσπαθήσουμε να εξαλείψουμε οποιοδήποτε στοιχείο αρνητικής διάθεσης που βιώνουμε, πράγμα το οποίο επιτυγχάνεται με διαφορές εργασίες/ δραστηριότητες που είναι πιθανό να μη γίνονται πια.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι ασθενείς με αυτοάνοσες διαταραχές ενδέχεται να προβούν σε αποφυγή ακόμη και ευχάριστων ασχολιών λόγω συναισθημάτων αναξιότητας.

Ο ειδικός ψυχικής υγείας, σε αυτή την περίπτωση αναθέτει στον ασθενή μια ευχάριστη δραστηριότητα με σταθερή διάρκεια μέσα στην ημέρα προκειμένου να τον προτρέψει να καταγράψει τις αλλαγές στο συναίσθημά του ή να μειώσει τον καταθλιπτικό του ιδεασμό.

Ο ασθενής που εμπλέκεται στις διάφορες δραστηριότητες πρέπει να καταγράφει τον βαθμό ικανοποίησης και ευχαρίστησης σε κάθε δραστηριότητα που συμμετέχει.

Για αυτό τον σκοπό μπορεί να χρησιμοποιηθεί μία κλίμακα από το 0-5, με το 0 να σημαίνει καθόλου ευχαρίστηση και το 5 να σημαίνει μέγιστη ευχαρίστηση. Χρησιμοποιώντας την κλίμακα αυτή, ο καθένας μπορεί να προβεί στην αναγνώριση της μερικής επιτυχίας του αλλά και του βαθμού ικανοποίησης που λαμβάνει.

Είναι σύνηθες τα άτομα με χρόνιες παθήσεις να είναι επιρρεπή στην αποφυγή σύνθετων εργασιών, καθώς είναι πεπεισμένα ότι θα αποτύχουν ή τα εγκαταλείπουν νωρίς μόλις εντοπίσουν κάποια δυσκολία στο έργο τους.

Είναι χρήσιμο, λοιπόν,  σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι όταν μιλάμε για ικανοποίηση  και ευχαρίστηση δεν αναφερόμαστε μόνο στην ολοκλήρωση και στο μέγεθος ενός έργου. Ακόμα και η επίτευξη ενός μικρού στόχου μπορεί να αποτελεί ένα μεγάλο επίτευγμα!

Η ευχαρίστηση αναφέρεται σε αισθήματα απόλαυσης που προέρχονται από μια δραστηριότητα που μας κάνει έστω και παροδικά χαρούμενους.

Μερικές φορές ακόμα και μία ήπια αίσθηση ευχαρίστησης μπορεί να μας βοηθήσει να απαλλαγούμε σε κάποιο βαθμό από την κατάθλιψη ή το άγχος που βιώνουμε λόγω κάποιας ψυχοπιεστικής κατάστασης.

Επίσης, για να επιτύχουμε όλα αυτά ίσως είναι χρήσιμο να απομονώσουμε δραστηριότητες που ήταν και εξακολουθούν να είναι πηγές στρες και να τις αντικαταστήσουμε με άλλες που θα προάγουν την ευχαρίστηση μας.

Το σημαντικότερο είναι να «απεγκλωβιστούμε» από την κατάσταση της αδράνειας και να δραστηριοποιηθούμε θέτοντας ουσιαστικούς στόχους στην ζωή μας, κάτι το οποίο θα λειτουργήσει ιδιαίτερα ευεργετικά στην εξέλιξη και θεραπεία της πάθησης.

Είναι επιβεβλημένης σημασίας να αναφερθεί και η σωματική άσκηση, η οποία έχει αποδειχθεί εξίσου ως ένας αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της αρνητικής συναισθηματικής κατάστασης.

Εκτεταμένες έρευνες τα τελευταία χρόνια έχουν αποδείξει τα σημαντικά οφέλη της άσκησης στην μείωση του στρες και γι’ αυτό είναι χρήσιμο να εντασσόμαστε συχνά σε ένα δομημένο πρόγραμμα ασκήσεων.

Ένας από τους κυριότερους λόγους για τους οποίους η άσκηση επιδρά ευεργετικά στην αντιμετώπιση των στρεσογόνων καταστάσεων είναι η παραγωγή ενδορφινών.

Ακόμα και τα μέτρια επίπεδα σωματικής άσκησης, περίπου τρεις φορές την εβδομάδα από 45 λεπτά, μας δίνουν τη δυνατότητα να απαλλαγούμε σε σημαντικό βαθμό από τα καταθλιπτικά συμπτώματα.

Διάφορες έρευνες αποκαλύπτουν ότι η επίδραση της άσκησης στην κατάθλιψη είναι εξίσου αποτελεσματική με την αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή.

Αρκετές έρευνες τονίζουν ότι είναι πολύ σημαντικό να διενεργούμε καθημερινά νοητικές ασκήσεις δημιουργίας νοερών αναπαραστάσεων και λεπτομερών περιγραφών αγαπημένων στιγμών και σκηνών (ένα ευχάριστο τοπίο, μια παραλία, ένα βουνό) που θα μας προκαλέσουν ευφορία και θετική διάθεση.

Η διαμόρφωση αυτών των εικόνων θα μας κάνει να αναλογιστούμε πως θα θέλαμε να είναι η ζωή μας και πως μπορούμε εμείς να την κάνουμε καλύτερη, ανεξαρτήτως των δυσμενών συνθηκών που τη χαρακτηρίζουν.

Με άλλα λόγια, πρέπει να επιδιώκουμε την επίτευξη ηρεμίας και χαλάρωσης μέσα από τις φανταστικές μας εικόνες.

Η διαδικασία αυτή στοχεύει σε μια γενικότερη αναγνώριση και αντίληψη των θετικών σκέψεων που πρέπει να κάνουμε, ώστε να αντιμετωπίσουμε ένα χρόνιο νόσημα χωρίς να επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά και μόνο στις αρνητικές του συνέπειες.

Από την άλλη, η χρήση των νοερών αυτών εικόνων μπορεί να περιλαμβάνει και την ταυτόχρονη πρακτική άσκηση με το παιχνίδι ρόλων που γίνεται κατά τη ψυχοθεραπευτική πράξη με τη βοήθεια του θεραπευτή.

Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μια τεχνική, η οποία αποβλέπει σε ένα διάλογο μεταξύ του θεραπευτή και του ασθενή, όπου επιδιώκεται να οικοδομηθεί ένας εαυτός που κατανοεί ψύχραιμα τις νέες καταστάσεις που έχει επιφέρει η νόσος.

Δηλαδή, με το παιχνίδι ρόλων ο θεραπευτής σε συνεργασία με τον ασθενή αλλάζουν ρόλους και προσπαθούν να ενδυναμώσουν την εσωτερική υποστηρικτική φωνή και να εκλογικεύσουν τις αρνητικές σκέψεις που κάνει το άτομο για άσχημες καταστάσεις και συνέπειες.

Γνωστή, λοιπόν, ως τεχνική των δυο καρεκλών της Gestalt, ελαχιστοποιεί την εσωτερική κριτική για την κατάσταση που έχει οδηγήσει η αυτοάνοση διαταραχή και εξετάζει εκ νέου τις διαθέσιμες λύσεις που υπάρχουν.

Αυτή η τεχνική προτείνουμε να εφαρμόζεται και σε άτομα του συγγενικού περιβάλλοντος, τα οποία όπως είδαμε παίζουν καθοριστικό ρόλο, ώστε να εκπαιδευτούν στην καλύτερη αντιμετώπιση του χρόνιου νοσήματος που ενδεχομένως βιώνει ένα πολύ στενό πρόσωπο της οικογένειας τους. Έτσι θα μπορούν να μπαίνουν στη θέση του ασθενή και να καταλαβαίνουν τη συναισθηματική αλλαγή που έχει επέλθει από τη νόσο, με αποτέλεσμα να προσφέρουν όσο το δυνατόν καλύτερη υποστήριξή.

Τέλος, πολλές έρευνες μιλούν για τις αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις του στρες στην καθημερινή ρουτίνα του ύπνου, διακόπτοντας έτσι κρίσιμους βιολογικούς ρυθμούς, που με τη σειρά τους μπορεί να είναι και η κοινή αιτία ανάπτυξης, αλλά και αρνητικής εξέλιξης των χρόνιων παθήσεων.

Δεδομένης της συνάφειας μεταξύ της απώλειας ύπνου και της αυτοάνοσης ανισορροπίας, αρκετοί ερευνητές έχουν δείξει ότι τα τακτικά προγραμματισμένα ωράρια, όπου ο ύπνος συνδυάζεται με βαθιά ξεκούραση μπορεί να επιφέρουν χρήσιμες επιρροές στην σταθεροποίηση της διάθεσης και επομένως στη μείωση της ανάπτυξης προ-οξειδωτικών παραγόντων.

Ενώ η σταθεροποίηση των υπνο-μοτίβων είναι ένα σημαντικός στόχος για όλα τα άτομα, το ίδιο πράγμα μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τους ασθενείς με χρόνιες παθήσεις των οποίων οι καθημερινές συνήθειες (πχ. λήψη φαρμάκων), μπορεί να διαταράσσουν την ποιότητα του ύπνου.

Επομένως, η σωστή ρύθμιση του ύπνου είναι ιδιαίτερα σημαντική για όλους!

Για να σταθεροποιηθούν, λοιπόν, οι συνήθειες, πρέπει να υιοθετηθούν τακτικά ωράρια ύπνου αλλά και εγερτηρίου σε καθημερινή βάση. Προς την κατεύθυνση αυτή θα βοηθήσει η αποφυγή υπέρμετρης λήψης καφεΐνης και η μη διατήρηση αγχωτικών δραστηριοτήτων, παραγόντων, δηλαδή, που θα αναχαιτίσουν την ισορροπία των υπνο-μοτίβων.

Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να προτείνουμε στρατηγικές χαλάρωσης, όπως η διαφραγματική αναπνοή και η προοδευτική χαλάρωση των μυών που μπορούν όχι μόνο να χρησιμοποιηθούν πριν από τον ύπνο για να διευκολυνθεί η μετάβαση σε αυτόν, αλλά να εφαρμοστούν και σε καταστάσεις που αισθανόμαστε έντονα πιεσμένοι.

Αυτές οι τεχνικές προτείνονται ευρέως και αποτρέπουν από αισθήματα άγχους, πανικού και απώλειας ελέγχου. Ο Salkovskis και οι συνεργάτες του ήταν οι πρώτοι που ανέπτυξαν αυτή το μοντέλο ελεγχόμενης αναπνοής για να βοηθήσουν τους ασθενείς τους να ηρεμήσουν και να απαλλαγούν από τα επώδυνα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού με τη σκέψη ότι πρόκειται απλά για μια πιο ήπια αιτία, όπως ένα σύμπτωμα άγχους.

Με βάση αυτή την τεχνική, επικεντρωνόμαστε στον ρυθμό της αναπνοής μας και προβαίνουμε συχνά σε ρύθμιση αυτού, καθώς έτσι θα βοηθηθούμε ώστε να χαλαρώσουμε και να μειώσουμε τους αυξημένους καρδιακούς παλμούς που είναι συνέπεια μιας έντονα στρεσογόνου κατάστασης.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω μπορούμε να καταλάβουμε το πόσο σημαντικό είναι να βρίσκουμε διεξόδους στην καθημερινότητα μας, οι οποίες θα μας απαλλάξουν από πιεστικές καταστάσεις και θα μας αποφορτίσουν, είτε είμαστε ασθενείς είτε όχι.

Το να αξιολογούμε τις αυτόματες αρνητικές μας σκέψεις και να προσπαθούμε να τις απωθήσουμε είναι κάτι που μπορεί να θέλει κόπο αλλά δεν είναι ανέφικτο!

Μέσα από τη συζήτηση με έναν φίλο για τις ανησυχίες μας, ένα γρήγορο περπάτημα, τις στρατηγικές χαλάρωσης που αναφέραμε ή κάνοντας κάτι ιδιαίτερο που θα μας δώσει ευχαρίστηση, έστω και παροδικά (π.χ., μια ταινία), μπορούμε να αποσπάσουμε την προσοχή μας από δυσάρεστες σκέψεις.

Με τον τρόπο αυτό προσφέρουμε στον εαυτό μας ποικίλες πηγές χαράς, που θα μας κάνουν να σκεφτόμαστε θετικά παρόλες τις δυσκολίες που συναντάμε στον δρόμο μας!

Είναι καλό να γνωρίζουμε πως μπορεί εμείς οι ίδιοι να μην επιλέγουμε πάντοτε το πως θα είναι ο χάρτης του ταξιδιού μας, αλλά μπορούμε να χαράξουμε νέες πορείες, κάνοντας την κάθε μας μέρα ακόμα πιο όμορφη και βιώνοντας καταστάσεις που θα μας προτρέψουν να βγούμε «καθαροί» από τις λάσπες που είχαν οι λακκούβες που συναντήσαμε στον δρόμο μας.

Η ζωή μας έχει αξία όσες δυσκολίες και αν μας τύχουν και είμαστε υπεύθυνοι για να την προσέχουμε, να τη φροντίζουμε και να την κάνουμε κάθε μέρα και πιο ιδιαίτερη.

Ας μην ξεχνάμε το λόγο που μπορεί να οδηγηθήκαμε ως εδώ, που ενδεχομένως να μην ήταν άλλος από την αρνητική μας διάθεση και την αέναη ενασχόληση με καταστάσεις που τροφοδοτούσαν τη δυσαρέσκειά μας.

Ας ξεφύγουμε, λοιπόν, από όλα αυτά, ας κλείσουμε τα μάτια και ας τα ξανανοίξουμε βλέποντας τη ζωή μας σαν μια νέα ευκαιρία, αντικρίζοντας αυτή τη φορά στον καθρέφτη έναν εαυτό που παρόλα τα αρνητικά του θα τον κάνουμε να λάμπει και πάλι ώστε να φθάσει χαρούμενος στον προορισμό του!

.

Αυτοάνοσα, ανοσοποιητικό και διατροφή | Δρ. Δημήτρης Γρηγοράκης.

 
 
 
 
 

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ Η 2η ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ!

Μάθετε περισσότερα...

Συνεχείς επιστημονικές ανακαλύψεις επιβεβαιώνουν ότι ορισμένες θρεπτικές ουσίες μπορούν να συμβάλουν, ίσως και καλύτερα από τη φαρμακευτική αγωγή, στην αντιμετώπιση των αυτοάνοσων διαταραχών!

Υπολογίζεται σήμερα ότι 1 στους 10 ενήλικες Έλληνες εμφανίζει κάποια αυτοάνοση διαταραχή. Τα νοσήματα με σημείο αναφοράς το ανοσοποιητικό όπως είναι οι Θυρεοειδίτιδες, σκλήρυνση κατά πλάκας, ρευματοειδής αρθρίτιδα, ψωρίαση, νόσος Crohn, έκζεμα, λεύκη, κοιλιοκάκη κλπ. παρουσιάζουν σημαντική έξαρση τα τελευταία χρόνια στον ελληνικό πληθυσμό.

Ταυτόχρονα, αυξανόμενες επιστημονικές πληροφορίες τονίζουν τη διατροφοεξαρτώμενη φύση των αυτοάνοσων και τη σημασία των διατροφικών συστατικών στην προστασία του ανοσοποιητικού συστήματος. Διατροφικές ανακαλύψεις επιβεβαιώνουν ότι ορισμένες θρεπτικές ουσίες μπορούν να συμβάλουν, ίσως και καλύτερα από τη φαρμακευτική αγωγή, στην αντιμετώπιση των αυτοάνοσων παθήσεων.

Το βιβλίο 'Αυτοάνοσα, ανοσοποιητικό και διατροφή', μάς μυεί εμπεριστατωμένα στην έννοια της «ανοσοπροστατευτικής» διατροφής.

Στο πρώτο του μέρος περιγράφει τις βασικές αρχές της διατροφικής προστασίας του ανοσοποιητικού. Προτείνοντας μια κατεξοχήν διατροφοκεντρική αντίληψη, συστήνει στρατηγικές αντιμετώπισης του εμπλεκόμενου καταστροφικού τρίπτυχου: ΑΠΟΡΡΥΘΜΙΣΜΕΝΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ – ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ – ΦΛΕΓΜΟΝΗ. Επιπλέον, απαντά σε ερωτήματα σχετικά με την κληρονομική φύση των αυτοάνοσων, τις αλήθειες και τους μύθους που διέπουν τη διαχείρισή τους, τις αναγκαίες εξετάσεις, τα συμπληρώματα διατροφής κ.ά.

Στο δεύτερο μέρος ασχολείται αναλυτικά με τη διατροφική φροντίδα των 21 πιο διαδεδομένων (και συνοπτικά έτερων 21 πιο σπάνιων) αυτοάνοσων διαταραχών. Συγκεκριμένα, αναλύονται εκτενώς αναφορικά με τη διατροφική τους διαχείριση τα παρακάτω νοσήματα:

  1. Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1
  2. Νόσος του Crohn
  3. Ελκώδης κολίτιδα
  4. Κοιλιοκάκη
  5. Ρευματοειδής αρθρίτιδα
  6. Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία
  7. Αυτοάνοση ατροφική γαστρίτιδα
  8. Θυρεοειδίτιδα Hashimoto
  9. Νόσος Graves
  10. Ινομυαλγία
  11. Λεύκη
  12. Μυασθένεια Gravis
  13. Ρευματική πολυαλγία
  14. Σκληρόδερμα
  15. Σύνδρομο Sjögren
  16. Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
  17. Ψωρίαση
  18. Σκλήρυνση κατά πλάκας
  19. Έκζεμα ή ατοπική δερματίτιδα
  20. Αλλεργικό άσθμα
  21. Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα ή Σύνδρομο Bechterew ή νόσος Marie Strumpell

Επιπλέον, αναφέρονται και άλλες λιγότερο συχνές αυτοάνοσες παθήσεις, για τις οποίες οι έως σήμερα διαθέσιμες πληροφορίες είναι περιορισμένες. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι: αμυοτροφική πλάγια σκλήρυνση (ALS), αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο, αυτοάνοση δερματίτιδα, αυτοάνοση νευροπάθεια, αυτοάνοση ηπατίτιδα, αυτοάνοση θρομβοκυτταροπενία, αυτοάνοση νόσος των επινεφριδίων, αυτοάνοση ωοθηκίτιδα και ορχίτιδα, γυροειδής αλωπεκία (Alopecia areata), δερματοπολυμυοσίτιδα, ερπητοειδής δερματίτιδα, θρομβωτική θρομβοπενική πορφύρα (TTP), κοκκιωματώδης αγγειίτιδα Wegener, κροταφική αρτηρίτιδα, μυϊκή δυστροφία, μυοσίτιδα, νόσος του Behçet, πρωτοπαθής χολική κίρρωση, αυτοάνοση μυοκαρδιοπάθεια και το σύνδρομο Guillain-Barré.

Ο Σπύρος Παπαδόπουλος μέσα από την εκπομπή του "Στην υγειά μας ρε παιδια" στον ΣΚΑΪ, προτείνει το βιβλίο του Δρ. Δημήτρη Γρηγοράκη: "Αυτοάνοσα, Ανοσοποιητικό και Διατροφή", Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ.

...και η Ελένη Φιλίνη προτείνει το βιβλίο "Αυτοάνοσα, Ανοσοποιητικό και Διατροφή".

Δείτε το βίντεο-παρουσίαση του βιβλίου

Ο έγκριτος κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Δρ. Δημήτρης Γρηγοράκης παρουσιάζει ένα μοναδικό σύγγραμμα για τα ελληνικά δεδομένα, προσφέροντας στους ενδιαφερόμενους έναν απόλυτο οδηγό πρόληψης και αντιμετώπισης των αυτοάνοσων διαταραχών. Το βιβλίο προλογίζει ο Καθηγητής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου κ. Λάμπρος Συντώσης.

ISBN: 978-618-02-0762-0  ● Διαστάσεις: 14 Χ 20,5 ● Σελίδες: 400 ● Τιμή: 28,00 €

Διαβάστε τις κριτικές για το βιβλίο 'Αυτοάνοσα, Ανοσοποιητικό και διατροφή' ΕΔΩ!

Μπείτε στο επίσημο κατάστημα eshop του Logodiatrofis.gr και βρείτε όλα τα βιβλία των Επιστημονικών Εκδόσεων ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ!

Βιβλία Διατροφής και Υγείας, με ποικίλη θεματολογία για τον άντρα, τη γυναίκα, το παιδί, καθώς και βιβλία για δίαιτα, σωστή διατροφή, αλλά και βιβλία με υγιεινές συνταγές.

Αποκτήστε τα βιβλία στο eshop.logodiatrofis.gr με πλούσια ΔΩΡΑ σε κάθε σας παραγγελία!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ